AI sẽ không thay thế các lập trình viên. Nhưng những lập trình viên sử dụng AI hiệu quả sẽ thay thế những người không dùng nó

Giới thiệu

Là một lập trình viên phần mềm với nhiều năm giải quyết vấn đề bằng mã lệnh, tôi đã chứng kiến ngành của chúng ta thay đổi chóng mặt trong vài năm qua. Một điều giờ đây trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết với tôi: AI không phải là một trào lưu thoáng qua — nó đang dần trở thành một phần không thể thiếu trong cách chúng ta xây dựng phần mềm.

Khi những công cụ như ChatGPT và GitHub Copilot lần đầu xuất hiện, tôi vừa tò mò vừa dè chừng. Liệu những công cụ này có thực sự giúp tôi viết mã tốt hơn không? Hay chỉ là một thứ “thời thượng” nhất thời? Nhưng cho đến hôm nay, tôi có thể nói một cách chân thành rằng AI đã trở thành một trong những “đồng đội” giá trị nhất mà tôi từng có.

Tuy nhiên, nói thật lòng thì: AI tôi chọn không phải lúc nào cũng là GitHub Copilot cho mọi việc. Tôi dùng Copilot chủ yếu cho các gợi ý mã ngay trong dòng (inline), nhất là với những tác vụ lặp đi lặp lại hoặc các đoạn logic mẫu (boilerplate) — nó rất giỏi trong việc “điền vào chỗ trống”. Còn với những thứ phức tạp hơn, tôi tìm đến ChatGPT. Đây là nơi tôi dùng để tạo ra ý tưởng mã mới, sửa lỗi logic, thậm chí nhờ giải thích những mẫu thiết kế phức tạp.

Nói AI sẽ thay thế lập trình viên là một quan điểm ngày càng sai lệch. Thực tế không phải là thay thế, mà là hỗ trợ. Những lập trình viên biết tận dụng AI sẽ làm việc hiệu quả hơn, sáng tạo hơn và tạo ra nhiều giá trị hơn. Còn nếu cố chấp bỏ qua AI, bạn rất dễ bị tụt lại phía sau trong một ngành công nghệ đang thay đổi từng ngày.

Hiểu lầm: AI như một mối đe dọa đến việc làm

Tôi đã nghe nhiều lo ngại về điều này. AI có thể viết mã, sửa lỗi, tạo tài liệu – vậy có phải chúng ta sẽ trở nên “thừa thãi”? Lúc đầu, tôi cũng tự hỏi như vậy. Nhưng rồi tôi nhận ra: điều AI làm tốt nhất là giảm bớt những công việc nặng nề, lặp đi lặp lại. Nhờ đó, tôi có thể tập trung vào kiến trúc hệ thống, tư duy sản phẩm và giải quyết các vấn đề thực sự.

Hãy thẳng thắn mà nói—công việc của chúng ta không chỉ là viết vòng lặp for hay quản lý state. Điều quan trọng là hiểu rõ yêu cầu phức tạp, phối hợp hiệu quả với đồng đội và đưa ra giải pháp phù hợp với thực tế. AI không thể thay thế sự thấu hiểu, sáng tạo hay khả năng nắm bắt bối cảnh mà lập trình viên mang lại. Nhưng chắc chắn, nó có thể nâng cao năng lực và hiệu suất của chúng ta.

AI như một siêu năng lực cho các lập trình viên

Giờ đây, tôi gần như sử dụng ChatGPT mỗi ngày. Khi cần viết tính năng mới, thử nghiệm một pattern lạ, hoặc xử lý một lỗi khó chịu, tôi chỉ cần đưa câu hỏi hoặc đoạn mã vào ChatGPT và thường nhận được những phản hồi hữu ích đến bất ngờ. Có lúc nó đưa ra một cách triển khai gọn gàng, nhanh chóng; có lúc lại giúp tôi hiểu rõ nguyên nhân gốc rễ của một lỗi mà nếu tự mò có thể mất rất nhiều thời gian.

Dù rất hữu ích, nhưng ChatGPT cũng có điểm yếu. Khi làm việc với những dự án code lớn – nhất là từ 1.000 dòng trở lên – tôi nhận thấy nó đôi khi làm hỏng mọi thứ: có thể xóa nhầm logic quan trọng, chỉnh sửa những phần vốn đang chạy tốt, hoặc đơn giản hóa quá mức khiến lỗi phát sinh mà khó phát hiện. Những lúc như vậy mới thấy rõ giới hạn của công cụ này.

Trong những trường hợp đó, tôi thay đổi cách tiếp cận. Thay vì yêu cầu ChatGPT sửa toàn bộ, tôi nhờ nó giúp thêm log vào các điểm quan trọng trong mã. Sau đó, tôi tự debug và xử lý dựa trên những log đó. Đây là một quy trình kết hợp: AI hỗ trợ về tốc độ và gợi ý, nhưng tôi vẫn là người kiểm soát toàn bộ quá trình.

Tôi cũng nhận ra rằng ChatGPT có thể xử lý chậm khi làm việc với các khối mã lớn. Khi đưa vào một đoạn code dài, thời gian phản hồi thường khá lâu và câu trả lời đôi khi bị thiếu ngữ cảnh. Hiện tại, tôi chủ yếu sử dụng với các đoạn mã ngắn — nơi mà nó thực sự phát huy hiệu quả.

Bằng chứng thực tế: Lập trình viên sử dụng AI đang vượt mặt những người làm theo cách truyền thống

Không chỉ là cảm nhận cá nhân – theo GitHub, các lập trình viên dùng Copilot có thể hoàn thành công việc nhanh hơn đến 55%. Thậm chí 75% cho biết họ cảm thấy công việc nhẹ nhàng hơn và ít bị căng thẳng. Cá nhân tôi cũng thấy vậy — nhờ AI hỗ trợ phần việc nhàm chán, tôi có thể tập trung vào những phần sáng tạo hơn, và khi kết thúc ngày làm việc, đầu óc cũng không còn mệt mỏi như trước.

Tôi cũng nhận ra rằng Stack Overflow đã bị ảnh hưởng khá nhiều. Trước đây, tôi gần như ghé thăm mỗi ngày, nhưng giờ thì hầu hết các câu hỏi tôi đều tìm đến AI. Câu trả lời đến ngay lập tức, được cá nhân hóa theo đúng đoạn code của tôi, và thường chính xác hơn nhiều.

Các bài viết từ Wall Street Journal và nhiều nguồn khác cũng phản ánh xu hướng tương tự: các nhóm phát triển đang trở nên nhỏ hơn nhưng hiệu quả hơn. AI không phải để cắt giảm nhân sự, mà là để nâng cao tầm ảnh hưởng của từng kỹ sư trong nhóm. Tôi cảm nhận rõ sự thay đổi đó đang diễn ra quanh mình — và tôi chọn thích nghi, tận dụng nó.

Vì Sao Biết Tận Dụng AI Giờ Đây Là Một Lợi Thế 

Lợi thế từ AI không phải chỉ là lời nói suông. Nhờ có AI, tôi có thể xây dựng tính năng nhanh hơn, viết test đều đặn hơn, và học công nghệ mới ngay khi cần. Càng dùng, tôi càng thấy mình đang được “nâng cấp” thật sự.

Và điều đáng nói không chỉ là tốc độ — mà còn là chất lượng. Tôi bắt được những lỗi mà trước đây có thể bỏ sót. Tôi tự do test, prototype dễ dàng hơn. Tôi viết ra những dòng code gọn gàng, có chiều sâu hơn. Thậm chí, việc cộng tác với các lập trình viên khác cũng mượt mà hơn — chúng tôi trao đổi dễ hơn, làm việc hiệu quả hơn, và thường xuyên thử thách nhau bằng những gợi ý đến từ AI.

Doanh nghiệp cũng bắt đầu để ý. Với tôi, sự thành thạo AI đang trở thành một dấu hiệu của lập trình viên hiện đại. Nếu bạn vẫn chưa dùng đến những công cụ này, thì không chỉ là đang “bỏ lỡ” đâu — mà có thể bạn đang bị tụt lại.

Và đây không phải dự đoán. Nó đang diễn ra ngay bây giờ. Những lập trình viên tôi quen mà chưa tích hợp AI vào quy trình làm việc đang bắt đầu đuối nhịp với tốc độ và yêu cầu của ngành. AI giờ đây không chỉ là công cụ hữu ích — nó đang trở thành nền tảng. Giống như việc dùng Git hay viết test tự động, sử dụng AI hiệu quả sẽ sớm là kỹ năng mặc định mà ai cũng phải có.

Cách Tôi Ứng Dụng AI Trong Quy Trình Làm Việc Của Mình

Nếu bạn đang băn khoăn không biết bắt đầu từ đâu, thì cứ bắt đầu thôi. Tôi cũng từng chỉ đơn giản là dán vài đoạn mã nhỏ vào ChatGPT. Sau đó, tôi dần dùng nó để tạo test, viết shell script, nhận gợi ý refactor, thậm chí cả debug.

Tuy nhiên, tôi cũng học được cách dùng AI một cách cẩn trọng. Tôi không bao giờ tin tưởng tuyệt đối. Luôn đọc kỹ đầu ra, kiểm tra mọi thứ và tránh đưa vào các tệp quá lớn. Với những vấn đề phức tạp hơn, tôi thường nhờ ChatGPT thêm log để tự lần ra nguyên nhân. Cách làm này đã giúp tôi tránh được nhiều lỗi âm thầm khó chịu.

Tôi vẫn dùng GitHub Copilot, nhưng chỉ để nhận gợi ý khi viết mã inline. Nó rất hữu ích cho các đoạn vòng lặp, thao tác với mảng hay các đoạn logic lặp đi lặp lại quen thuộc. Còn với những vấn đề cần tư duy logic, tôi thường trò chuyện với ChatGPT để tìm lời giải.

Bí quyết là hãy xem AI như một đồng đội junior: nhanh nhạy, chăm chỉ, không biết mệt—nhưng vẫn cần được giám sát. Trách nhiệm của chúng ta là định hướng cho công cụ, kiểm tra kết quả, và lập trình một cách có trách nhiệm.

Kết luận

Cách chúng ta viết phần mềm đang thay đổi, và tôi cảm nhận rõ điều đó mỗi ngày trong công việc của mình. AI sẽ không thay thế chúng ta, nhưng nó đang định hình lại khái niệm thế nào là một lập trình viên hiệu quả.

Trong tương lai gần, những lập trình viên giá trị nhất sẽ không phải là người nhớ được nhiều cú pháp nhất hay gõ code nhanh nhất. Họ sẽ là người giải quyết được nhiều vấn đề nhất—một cách nhanh chóng, sáng tạo, và tận dụng tốt nhất những công cụ thông minh đang có.

Vậy nên, tôi tin chắc một điều: AI sẽ không thay thế lập trình viên. Nhưng lập trình viên biết khai thác sức mạnh của AI sẽ thay thế những người không làm như vậy.

Những ai chọn phớt lờ AI đang tự khiến mình kém cạnh tranh, kém hiệu quả hơn và rồi sẽ dần trở nên lạc hậu trong một ngành công nghiệp đang thay đổi chóng mặt. Giờ là lúc để thích nghi, học hỏi và dẫn đầu.